Haxhxhi është detyra e pestë kryesore islame, e cila përbëhet nga:
veshja e ihramit – nijjeti;
rrotullimi rreth Qabes – tavafi;
ecja e shpejtë ndërmjet Safasë dhe Merves- sa’ji;
qëndrimi në Arafat – vukufi dhe
ritet tjera të haxhxhit.

Obligueshmëria e haxhxhit bazohet në urdhëresën kur’anore: “Aty ka shenja të qarta: vendi iIbrahimit, dhe kush hyn në te, ai është i sigurt. Për hirë të All-llahut, vizita e shtëpisë (Qabes) është obligim për atë që ka mundësi udhëtimi te ajo, e kush nuk e beson (ai nuk e viziton); All-llahu nuk është i nevojshëm për (ibadetin që ebëjnë) njerëzit.”(Ali Imran, 97)

Urdhëresa e haxhxhit bazohet edhe në hadithin e Muhammedit alejhisselam, ku thuhet: “O njerëz, rreptësisht ju është urdhëruar haxhxhi, ndaj vizitojeni Qaben”.

Haxhxhi, sipas kësaj, është urdhëresë e domosdoshme e All-llahut xh.sh., të cilën çdo musliman e ka për detyrë, kur t’I plotësojë kushtet, ta kryejë një herë në jetë.

Haxhxhin e ka për detyrë ta kryejë çdo musliman i mençur , i moshës madhore, i lirë, i pasur, i shëndosh dhe i siguruar. Me moshën madhore nënkuptohet muslimani (muslimanja) i pjekur i cili, sipas dispozitave të Sheriatit, është i detyruar të kryejë obligime të caktuara fetare.

Obligimi i haxhxhit hyn në fuqi menjëherë sapo muslimani të sigurojë tepricë të caktuar të mjeteve materjale, të mos jetë borxhli, ta ketë të siguruar banesën dhe furnizimin e familjes gjatë mungesës së tij, pastaj të sigurojë mjete për shkuarje dhe ardhje nga haxhxhi.

Që muslimanja të jetë e obliguar për kryerjen e haxhxhit, patjetër të ketë mahremin e vet , gjegjësisht burrin ose mashkullin, i cili s’mund të martohet me të, ose të jetë në shoqëri me më shumë gra.

Obligimi i haxhxhit fillon prej atij momenti kur të plotësohen kushtet e lartëpërmendura.

Përsoni që është i obliguar ta kryejë haxhxhin, por nuk është i aftë për shkak të shëndetit apo të moshës, është i detyruar të përgatisë një bedel – zëvendës i cili do ta kryejë haxhxhin në emër të tij. Bedeli do ta bëjë nijet për atë që e zëvendëson.

Për bedel duhet marrë përsonin që e ka kryer haxhxhinn për vete dhe i cili i njeh dispozitat islame dhe ato të haxhxhit

DISPOZITAT DHE RREGULLAT E HAXHXHIT 

Haxhxhxi si dhe detyrat e tjera kryesore islame, ka dispozitat dhe rregullat e veta të bazuara në Kur’an dhe Sunnet.

Farzet e haxhxhit janë:

ihrami,
qëndrimi në Arafat – vukufi dhe
tavafuz – zijare.
Ihrami është nijjeti, me të cilin haxhiu fillon t’i kryejë ceremonitë e haxhxhit, me çka disa gjëra i ndalohen edhe pse përndryshe i ka të lejuara. Ihrami, gjithashtu, nënkupton veshjen e dy çarçafëve të bardhë të cilët e mbulojnë pjesën e sipërme dhe të poshtme të trupit, ndërkaq veshen menjëherë para shkuarjes për në Meke, në vende të caktuara – mikate.

Ihram do të thotë nënshtrim i vetëdijshëm ca shtrëngimeve dhe kufizimeve gjatë kryerjes së haxhxhit. Kështu, për shembull, për meshkujt është e ndaluar të veshin tesha të qepura, ta mbulojnë kokën, të rruhen, t’i presin thonjët, të gjuajnë, t’i shkatërrojnë bimët etj.

Ceremonitë e haxhxhit, pas veshjes së ihramit, fillojnë me faljen e dy rekateve së bashku me telbijen, që shqiptohet kështu:

Lebbejkall-llahumme, lebbejk. Lebbejke la sherike leke lebbejk. Innel-hamde venni’mete leke vel-mulk. La sherike lek!

“Të përgjigjem, o Zot, të përgjigjem. Vetëm Ty të përgjigjem, Ti s’ke shok. Çdo lëvdatë, mirësi dhe fuqi vetëm Ty të takon! Sepse Ti s’ke shok!”

Pas ardhjes në Meke, kryhet tavaful-kudumi shtatë rrotullime rreth Qabes, e pastaj sa’ji – ecja më të shpejtë ndërmjet dy kodrinave – Safasë dhe Merves – po ashtu shtatë herë.

Ditën e nëntë të Dhulhixhxhes (në prag të Bajramit të Kurbanit) bëhet vukufi – qëndrimi në Arafat afër Mekes.

Në Arafat, në kohën e drekës, falen bashkë dreka dhe ikindia, e pastaj haxhinjët pas përendimit të diellit shkojnë në Muzdelife, ku gjithashtu, falin akshamin dhe jacinë duke i bashkuar këto në kohën e jacisë.

Me ardhjen në Mine, në afërsi të Mekes, haxhinjët e kryejnë njërin nga vaxhibet e haxhxhit – hudhjen, gjuajtjen e guralecave – gurëzim simbolik i shejtanit, e pastaj sipas nevojës e bëjnë edhe therrjen e kurbanëve.

Pas këtyre ceremonive haxhinjët kthehen në Meke, ku e kryejnë farzin e fundit të haxhxhit – tavafuz-zijaren – shtatë rrotullime rreth Qabes.

Pas kryerjes së këtij farzi, haxhinjët lirohen prej të gjitha ndalesave të ihramit, përveç marrëdhënieve intime me gratë e tyre.

Gratë gjatë kryerjes së haxhxhit veprojnë si edhe meshkujt, përveç që kanë disa lehtësime, të cilat mund t’i kryejnë:

mund ta mbulojnë kryet,
mund të veshin ihrame të qepura dhe veshje të tjera të përshtatshme dhe të pranuara me Sheriat,
nuk do të qethen, por vetëm do t’i presin pak flokët,
nuk do të ecin me të shpejt rreth Qabes dhe në sa’j etj.
Pas kryerjes së tavaful-veda’it, rrotullimit lamtumirës rreth Qabes, haxhxhinjët i përfundojnë ceremonitë e haxhxhit.

Vaxhibet e haxhxhit janë:

qëndrimi në Muzdelife,
sa’ji ndërmjet Safasë dhe Merves,
remj-gjuajtja e guralecave në Mine,
tavaful-veda’i – tavafi lamtumirës (përveç mekasve),
rruarja e kokës ose qethja, dhe prerja e thonjve…
Sunnetet e haxhxhit janë:

falja e dy rekateve nafile me rastin e veshjes së ihrameve në mikat,
larja në mikat,
veshja e dy çarshafëve të bardhë – ihrameve,
leximi i telbijes – Lebbejke…
ndarja e lëmoshës më me shpirtmadhësi.
Kefaretet

Meqë ekziston një sërë ritesh të përcaktuara dhe shtrëngimesh, ekziston edhe mundësia që disa prej tyre të shkelen me qëllim ose pa qëllim, për çka është i përcaktuar kefareti – shpagimi, i cili përbëhet nga therrja e kurabanit – devesë, dashit, ose nga ndarja e lëmoshës, varësisht nga pesha e kundërvajtjes që është bërë. Për disa kundërvajtje haxhxhin duhet përsëritur.

KUPTIMI DHE RËNDËSIA E HAXHXHIT 

Duke u falur pesë herë në ditë muslimani kthehet drejt Qabes e cila ndodjhet në Meke e që është simbol i ibadetit dhe xhamia e parë në tokë në të cilën , All-llahu xh.sh. ka urdhëruar t’i bëhet ibadet dhe të lartësohet Qenia e Tij.

Qabja është faltore e All-llahut xh.sh. të cilën sipas urdhërit të Tij, e ndërtuan Ibrahimi dhe Ismaili alejhisselam që të jetë vend ku do të tubohen njerëzit e tërë botës…

“Shtëpia (xhamia) e parë e ndërtuar për njerëz, është ajo në Bekë (Mekë), e dobishme udhërrëfyese për mbarë njerzëimin. Aty ka shenja të qarta: vendi iIbrahimit, dhe kush hyn në te, ai është i sigurt. Për hirë të All-llahut, vizita e shtëpisë (Qabes) është obligim për atë që ka mundësi udhëtimi te ajo, e kush nuk e beson (ai nuk e viziton); All-llahu nuk është i nevojshëm për (ibadetin që e bëjnë) njerëzit.” (Ali Imran, 96-97)

Haxhxhi është udhëtim fetar dhe i vetmi ibadet, i cili lë gjurmët më të ndërshme në shpirtin e muslimanit.

Haxhxhin i fshin mëkatet, i mbulon mangësitë dhe i ndriçon anët e errëta të jetës së njeriut.

Muhammedi alejhisselam thotë: “Kush e kryen haxhxhin në rregull dhe pa gabime, bëhet i pastër, sikur të jetë i lindur nga nëna përsëri”.

Haxhxhi ka vështirësi, të cilat muslimani i tejkalon me një kënaqësi të veçantë, sepse është i vetëdijshëm se me këtë shpreh përkulshmëri ndaj Zotit të vet.

Haxhxhi është ushtrim për durimin e mundimeve dhe të ngarkimeve, ndaj për këtë arsye është pjesë përbërëse e luftës në rrugën e Zotit.

Në haxhxh tubohen me miliona muslimanë nga të gjitha vendet e botës. Gjatë kohës së haxhxhit të gjithë njerëzit janë të njëjtë: nuk ka dallim sipas racës, kombit, pozitës shoqërore… Të gjithëve u rri në zemër dhe në gjuhë vetëm All-llahu ekber, Lebbejkall-llahumme lebbejk…

Pamja në Arafat është e pashembullt. Pa mëdyshje ta përkujton Ditën e Kijametit, qëndrimin dhe përgjegjësinë para All-llahut xh.sh.